Terminy "gotyk", "goth" są często używane zamiennie z określeniami o szerszych znaczeniach, które nie mają polskich odpowiedników: jak "Dark Culture", "Dark Independent". Znane są one pod nazwą "Subkultury Gotyckiej”. Zdefiniowanie tych pojęć jest trudne, gdyż mimo długiej historii oraz odciśnięcia się w muzyce, literaturze i filmie opierają się one jednoznacznym definicjom.Siedzę w kinie mojego życia, wszystkie miejsca są zajęte.
Sam spoczywam na dostawionym krzesełku - przyszło zbyt wielu widzów.
Gaśnie światło - zaczyna się film.
Wracają wspomnienia, odżywają stare chwile,
jakieś obce ja zagląda mi w twarz.
Widzowie na sali pękają ze śmiechu.
Wracają dawne pytania o sens życia i śmierci.
Wtedy nie znałem na nie odpowiedzi - dziś ją znam.
Wciąż nie wiem po co żyję, mam tylko nadzieję, że umrę szybko.
Ten film pokazuje moją śmierć - nareszcie i ja mogę się uśmiechnąć,
lecz wtedy tysiąc oczu odwraca się od ekranu i spogląda na mnie z przerażeniem [i]. Subkultury mają często swój własny slang, dresscode (zasadę ubioru) , ideologię i zainteresowania (np. muzyka). Jako wyznacznik przynależności do subkultury gotyckiej przyjmuje się charakterystyczny choć bardzo różnorodny wizerunek, słuchanie określonych gatunków muzyki, uczęszczanie na gotyckie imprezy, a także określony sposób bycia (Filipiak 2003). Jakkolwiek bycie Gotem może oznaczać spełnianie wszystkich tych warunków lub też niektórych z nich. Osoby należące do subkultury uczestniczą w niej też mniej lub bardziej aktywnie. Często wiele osób zaprzecza wręcz przynależności do subkultury gotyckiej. Nie ma w tym nic dziwnego - słowo subkultura ma pejoratywne znaczenie i kojarzy się z czymś gorszym, "poniżej" szeroko pojętego poziomu kultury, a słowo przynależność jest zaprzeczeniem jednej z najważniejszych cech gotyku - indywidualizmu.Jak każdy podział, wyodrębnienie subkultury gotyckiej jest bardzo subiektywne. Jednak stosowanie kryteriów podziału ma sens, jeżeli ma w czymś pomóc - tym wypadku poznaniu i określeniu cech przynależności.
Historia i Etymologia
Goth (Got) jest to przedstawiciel szczepu germańskiego, który odegrał dużą rolę w upadku imperium Rzymskiego. Z czasem słowo to nabrało pejoratywnego znaczenia i stało się synonimem barbarzyńcy; zwłaszcza, że Goci byli jednym z plemion, które najdłużej opierały się procesowi chrystianizacji (Heather 2006). Z tego też powodu w okresie średniowiecza "architekturą gotycką" nazywało się toporny i prosty sposób stawiania budowli, który kontrastował z wysublimowanymi liniami architektury klasycznej (Toman 2004).
Osiemnastowieczna nostalgia anglików do średniowiecznych ruin połączona z zamiłowaniem do rycerskich romansów, wątków religijnych i okultystycznych, zapoczątkowała z jednej strony rozwój neogotyku (Koch 1996) w Zjednoczonym Królestwie i USA, a z drugiej strony rozwojem powieści gotyckiej (Eco 2005). Pionierem na tym polu był Horace Walpole i jego powieść "The Castle Of Otranto" opublikowana w 1764 roku. Już w tym okresie zwolenników gatunku zaczęto nazywać Gotami. Jedną z najbardziej charakterystycznych cech poźniejszych pisarzy-gotów takich jak Keats, Poe, Baudelaire, było zamiłowanie do ubierania się na czarno (Krasiński 2004) .
Powieściom gotyckim towarzyszyły zawsze motywy grozy, cmentarze, ruiny, duchy wampiry, zjawy, klątwy, wątki romantyczne i melodramatyczne. Jedną z najbardziej znanych powieści gotyckich tamtego okresu był "Dracula" Bram Stoker’a z 1897 roku, który dał podwaliny horrorowi jako gatunkowi literatury, a później filmu (Gazda 2003). W kinematografii gatunek ten powstał w latach dwudziestych w Niemczech ("Nosferatu"), a rozwinął w latach trzydziestych w filmach klasy B Edwarda D. Wood Jr'a (Davenport-Hines 1999). W latach 60. i 70. gatunek był już na tyle rozwinięty, że na stylizacji z "Rodziny Adamsów" i podobnych bazowało już wiele zespołów postpunkowych (The Cure, Siouxsie And Banshees).
Początki subkultury gotyckiej można datować na wczesne lata 80-te XX wieku. Subkultura ta jest ściśle związana z muzyką i wiąże się ona zarówno z wpływami post-punku jaki i muzyki rockowo-metalowej (Wiss 2005). Subkultura ta przetrwała do dziś w przeciwieństwie do innych jej współczesnych, co więcej można obserwować zarówno jej rozwój jak i dywersyfikację (Baddeley 2002).21 lutego 1981 roku w czasopiśmie muzycznym Sounds ukazała się artykuł o belgijskim koncercie grupy UK Decay pod tytułem "The Face Of Punk Gothique" napisany przez Steave'a Keatona. Artykuł kończy się stwierdzeniem, iż grupa ewoluuje tak szybko jak "Obcy" na statku Nostromo dając nowy, "gotycki" obraz muzyki punkowej, który nieźle się zapowiada.
W lipcu 1982 roku nastąpiło otwarcie klubu Batcave w londyńskie dzielnicy Soho. Klub ten stał się kultowym miejscem spotkań rozwijającej się dopiero sceny w tym czasie określanej jeszcze jako post-punkowa lub nowofalowa. Zarówno słowa "batcave" jak i "old-school" odnoszą się właśnie do wczesnej muzyki gotyckiej pochodzącej właśnie z tego okresu. Do kapel, które zapoczątkowały ówczesną scenę zalicza się: Bauhaus, Specimen, Siouxsie & The Banshees, The Damned, Southern Death Cult, Ausgang, Sex Gang Children, 45 Grave, UK Decay, The Virgin Prunes, Kommunity FK, Alien Sex Fiend And Christian Death. Joy Division, Clan Of Xymox, The Cure, Dead Can Dance, wczesny Adam And The Ants, a także Killing Joke.
W późniejszych latach subkultura sama z siebie zaczęła zasilać wyobraźnię twórców horroru, jak chociażby obraz batcave'owego koncertu Bauhaus w horrorze The Hunger z 1983. Od tego czasu przykłady można już mnożyć.
Niezależnie od sceny brytyjskiej z amerykańskiego punka wyewoluował "death rock". W tym samym czasie w Niemczech powstała subkultura tak zwanych Grufti[e]s. Ruchy te w połączeniu z new wave i new romantic dały podwaliny tak zwanej "dark culture" czyli zjawisku o wiele szerszemu od samego gotyku. W tamtym okresie do nurtu dołączyły takie zespoły jak The Sisters Of Mercy, The Mission UK, Xmal Deutschland, The Bolshoi i Fields Of The Nephilim.
W 1987 roku w Poczdamie odbył się pierwszy festiwal Wave Gotik Treffen. Był on jednak nielegalny wg prawa NRD. Reaktywowany został w 1992 roku w Lipsku tuż po zjednoczeniu Niemiec.
W roku 1993 miał miejsce festiwal gotycki w Whitby. Właśnie pobyt w tej miejscowości zainspirował Brama Stokera do napisania jego słynnej powieści. Pomimo, iż festiwal powstał spontanicznie, przez kilka lat odbywał się on regularnie, a obecnie został reaktywowany.W 1994 roku na zamku w Grodźcu odbyła się pierwsza edycja festiwalu Castle Party - największego tego typu wydarzenia w Europie Wschodniej. W 2000 roku swój początek miał festiwal M'era Luna - drugi co do wielkości festiwal gotycki w Niemczech odbywający się w Hildesheim. W 2001 roku wystartował Lumous Gothic Festiwal. w Tampere w Finlandii. W okresie od połowy lat dziewięćdziesiątych zaczęły pojawiać się jak grzyby po deszczu pomniejsze kluby i imprezy gotyckie. Okres ten można określić jako czas dojrzałości gotyku.
W latach tych następowała obustronna wymiana inspiracji pomiędzy kulturą mroku a głównymi nurtami w literaturze i kinematografii. Autorzy tacy jak Anne Rice reaktywowali w swych powieściach wampiry, które w nowym wcieleniu zaczęły pojawiać się w produkcjach filmowych. Obraz wampirzych lokali takich jak "Admiral 's Arms" z "Królowej Potępionych" żywcem zaczerpnięty jest z współczesnych bat-cave'ów.
Za typowo gotyckie produkcje uważa się takie filmy jak "Kruk" czy gry RPG z serii Świata Mroku. Kultura gotycka miała także w późniejszym okresie duży wpływ na wizualną stronę nurtu cyberpunkowego, zwłaszcza w związku z rozwojem muzyki industrialnej (Baddeley 2002).
Gotycyzm zauważalny jest takżę w innych dziedzinach sztuki takich jak fotografia (Viona Ielegems, Anni Bertram, Stéphane Lord, Nadja Lev), a także malarstwo i grafika (Rachel Huntington, Gerald Brom, Nene Thomas, Luis Royo, Boris Vallejo, Chris Achilleos, Dave McKean, Jhonen Vasquez, Alice Egoyan, Myka Jelina, James O'Barr, H R Giger czy Zdzisław Beksiński).Z czasem Scena zaczęłą przekształcać się w ruchy, które z pierwotnym gotykiem nie mają nic w wspólnego zarówno pod względem muzycznym jak pod kątem wyglądu zewnętrznego czy i ideologii.Do początku lat dziewięćdziesiątych głównymi nurtami muzycznym Sceny były post punk, death rock, gothic rock czy darkwave, W kolejnych latach przyłączyły się do nich takie style jak industrial, EBM, emo czy gothic metal.
Trudno się dziwić w myleniu zwłaszcza tego ostatniego gatunku z głównym nurtem gotyckim, zwłaszcza przez "gothic" w nazwie. Metal gotycki wywodzi się wprost z muzyki metalowej, a sama nazwa "gotycki" ma podkreślać jego styl. Część muzyków metalowych fascynował średniowieczny romantyczny etos, mitologia germańska i często korzystali z tej stylizacji.
Nie można też zaprzeczyć o wpływie gothic metalu na główny nurt, szczególnie dzięki organizatorom wszelkiej maści megafestiwali. Przekrojowe traktowania zespołów grających na tychże festiwalach, począwszy od spadkobierców klasycznych batcave-ów po muzykę techno spowodowało, iż metal gotycki trwale zagościł na współczesnej scenie gotyckiej.
Zwłaszcza w początkowym okresie organizatorzy imprez, by podwyższyć frekwencję, ściągali co się dało z szeroko pojętej sceny alternatywnej, w tym elektroniki czy metalu.
Okres ten to rozpoczęcie fali imprez nazywanych gothic/industrial. W tym samym czasie zakres gatunków muzyki na imprezach, na kóre uczęszczali Goci, rozrósł się wielokrotnie - począwszy od rocka gotyckiego, death rock, dark electro, industrial, EBM, ambient, poprzez muzykę eksperymentalną, neofolk, synthpop, glam rock po indie rock. Społeczność nie tylko tolerowała to zjawisko, co więcej często reagowała z entuzjazmem, głównie ze względu na szeroki gust i eklektyzm muzyczny ludzi słuchających gotyku.
Powszechne do dziś jest łączenie ze sobą imprez gotyckich i new romantic, także w naszym kraju, który chyba jako jedyny dorobił się subkultury opartej tylko i wyłącznie na jednym zespole - Depeche Mode.
Wzajemny wpływ na siebie na scenie muzyki industrialnej techno i popu przyczynił się do powstania takich hybryd jak TBM czy harsh electro, które jednak z gotykiem nie mają nic wspólnego. Współczesne imprezy gotyckie zostają często prawie całkowicie zdominowane przez aggrotech, futurepop i synthpop. Atmosfera przypomina też pod każdym względem wnętrze tradycyjnych dyskotek. Mroczny refleksyjny nastrój zastąpiła dobra zabawa, a indywidualizm - naśladownictwo. Spowodowało to częściowo reakcje chęci powrotu do korzeni i typowo bat-cave'owych, old'schoolowych imprez.
Współczesna scena gotycka rozwija się najlepiej w Niemczech, także za sprawą festiwali i dużej ilości imprez. Jest ona jednak także żywa w Stanach Zjednoczonych oraz w Europie Wschodniej. Tradycyjnie najmniej zespołów i imprez można doszukać się we Włoszech, Grecji czy Hiszpanii, gdzie ludzie różnią się znacznie temperamentem, a ze względu na panujące upały stylizacja gotycka czy metalowa jest mało praktyczna. Inaczej trochę też sprawa wygląda w Skandynawii, która słynie raczej muzyki metalowej, a imprezy gotyckie mimo iż się odbywają, to jednak częściej niż gdzie indziej połączone są z imprezami metalowymi.
W Internecie można spotkać się z określeniami subkultur jakoby wywodzących się z gotyku. Często też spotkać się można z podziałem gotów na określone grupy. Zwykle są one sztuczne i funkcjonują jako byty wyłącznie internetowe, często mające swoją genezę w grach RPG a przez częste powielanie urosły do rangi mitów. Te, które rzeczywiście istnieją, mają niewielkie znaczenie społeczne. Ponieważ, trudno je rzetelnie potwierdzić i udokumentować, nie zostaną tu przytoczone.
Ideologia i stereotypy
Zdefiniowanie ideologii w gotyku jest trudne, jeżeli w ogóle da się tu mówić o jakiejkolwiek ideologii. Opiera się ona zarówno na nastroju jak i specyficznej estetyce. Cechą "Dark Culture" jest raczej tolerancja, choć sposób bycia i ubierania powoduje często przypisywanie jej przemocy, nienawiści a nawet rasizmu. Nie ma tu określonych poglądów politycznych jak w przypadku punku czy ruchu hippisowskiego. Raczej kładziony jest nacisk na indywidualizm i intelektualizm, co odbierane jest (i słusznie) często jako sceptycyzm i cynizm. Poglądy polityczne są raczej lewicowo liberalne lub anarchistyczne, jednak nie jest to regułą.
Jeżeli chodzi od stosunek do religii, sprawa wygląda podobnie. Subkultura gotycka nie jest związana z jakąś konkretna religią. Natomiast określona estetyka powoduje, iż wiele elementów pochodzi z kultury i tradycji chrześcijańskiej. Dość swobodnie traktuje się obiekty kultu, będące zwykle tłem fotografii, a elementy taki jak krzyże, klucze nilu czy młoty thora mają znaczenie bardziej dekoracyjne niż religijne. Wśród gotów znaleźć można osoby zarówno wierzące jak i niewierzące. Powszechne jest za to natomiast podchodzenie do religii z pewnym dystansem.
Stereotyp mody gotyckiej to ciemne mroczne stroje. Wygląd silnie wypełniony erotyzmem. Stereotypowy gotycki wygląd to czarne włosy, ostry wyzywający makijaż, ciemne paznokcie, ciemny strój, piercing, tradycyjnie stroje z epoki elizabethańskiej, wiktoriańskiej, średniowieczne lub też nawiązujące do klimatów batcave w stylu bardziej punkowym. Z klasycznego wyglądu, wraz z rozwojem styli muzycznych, wyewoluowała duża ilość odmiennych styli, na pierwszy rzut oka zupełnie do siebie niepodobnych, takich jak gothic lolita czy cybergoth.
Cechą, która powoduje, iż goth zalicza się do subkultury jest to, iż jak w subkulturze napotyka się tu na hierarchię (Filipiak 2003). To co jest wspólne z pozostałymi subkulturami to, iż pozycja w hierarchii niezależna jest od statusu materialnego czy społecznego, ale od entuzjastycznego uczestniczenia i kreatywności. Wpływ na status ma tutaj np. założenie zespołu, DJ-owanie, kreowanie swojego wizerunku przez tworzenie lub kolekcjonowanie strojów, organizowanie imprez, tworzenie sztuki, zinów lub forów internetowych. Hierarchia nie jest jawna aczkolwiek zauważalna (Hodkinson 2002).
Alternatywność subkultury gotyckiej jest jednym ze sposobów ucieczki od głównego nurtu kultury masowej i powiązana jest zarówno z postmodernizmem jak i mistycyzmem New Age (Kubiak 2005). Z pewnością jest ucieczką od rzeczywistego świata. Co zauważalne hierarchia wewnątrz subkultury zwykle nie tylko nie odzwierciedla ale jest diametralnie różna od statusu konkretnych osób w społeczeństwie.
Brak sztywnych ram, eklektyzm muzyczny oraz zdolność do adaptacji to główne cechy, dzięki którym kultura Dark Independent przetrwała i ma się dobrze. Zarówno romantyzm jak i fascynacja światem pozazmysłowym, podświadomością i mroczną stroną człowieczeństwa są naturalną cechą wrażliwych ludzi. Ważną cechą jest też ciągła ucieczka od głównego nurtu i komercjalizacji, która zabiła wiele subkultur.
Fuck the mainstream?
A zarobić przecież można na wszystkim. Subkultury polityczne takie jak hippie nie przetrwały, a byli hippisi ubrali garnitury i stali się szefami wielkich koncernów. Ruch hippisowski na Zachodzie miał jednak duży wpływ na nowoczesne metody zarządzania przedsiębiorstwami, a zamiłowanie do kultur Dalekiego Wschodu przemycane jest w postaci nauk, technik relaksu i medytacji dla pracowników. Kultura punkowa praktycznie ideologicznie sama wykończyła się wewnętrzną sprzecznością, a pewne niedobitki integruje jeszcze muzyka tego okresu lub niechęć do światowej globalizacji.
Dla DarkCulture największym zagrożeniem jest z pewnością komercjalizacja oraz stereotypy. Obecnie za subkulturą, zwłaszcza na Zachodzie, stoi już całkiem spory przemysł muzyczny, rozrywkowy, odzieżowy, internetowy.
Zyski z samych reklam Adsense serwisu Vampirefraks (Jethro Berelso) dochodzą do miliona dolarów rocznie. Co najmniej kilka razy tyle na gotyckiej społeczności zarabia Rupert Murdoch na swoim komercyjnym serwisie MySpace. I choć dla niego to grosze, suma ta powiększona przez tradycyjne formy reklamy oraz opłat za członkostwo w serwisach powoduje, iż zaczyna to być poważny rynek. Oprócz dużych serwisów istnieją także mniejsze okołogytyckie komercyjne strony jak suiciegirls.com wypożyczalnie modelek nocturnalmodels.com czy przemycane pod szyldem gotyku strony pornograficzne i BSDM. Jeżeli dodać do tego małe serwisy, gdzie przynależność do gotyckiej społeczności jest płatna, suma robi się całkiem pokaźna. Oczywiście, oprócz działalności typowo internetowej ogromne pieniądze zarabiają na Zachodzie sklepy internetowe i firmy takie jak stojąca za Vampirefeaks "Synth-Tec", Cosmic Debris Etc. Inc. ("Emile The Strange"), niemieckie "XtraX GmbH & Co. KG" i sklepy internetowe pod tą samą nazwą. Zarabia się także na gadżetach z popularnych filmów jak "Nightmare Before Christmas" ("Twitching Image" obecnie cześć Miramax). Tajemnicą poliszynela są ogromne obroty na japońskim rynku Gothic Loli.
Zarabiają organizatorzy światowych festiwali i masowych imprez oraz przede wszystkim producenci muzyki: duże i małe, mniej lub bardziej alternatywne wytwórnie zrzeszające wokół siebie współcześnie grające zespoły: Alfa Matrix, Dependent Records, Infacted Recordings, Metropolis Records czy Nuclear Blast. Wszystkie te dziedziny biznesu powiązane są mniej lub bardziej subtelnymi nićmi wpływów i gotówki.
W Polsce przemysł ten jeszcze raczkuje. Sklepy internetowe są małe i rozproszone i nie mają pieniędzy na skuteczną reklamę. Handel odbywa się raczej w serwisach aukcyjnych jak Allegro, a wiele osób tworzy odzież we własnym zakresie. Często korzysta się z zagranicznych sklepów internetowych, zwłaszcza w przypadku płyt. Dodatkowo, raczkujący rynek muzyki alternatywnej zabija wszechobecne piractwo.
Bibliografia:
Baddeley, G. (2002), "Goth Chic: A Connoisseur's Guide to Dark Culture", Atlanta, Plexus
Davenport-Hines, R. (1999), "Gothic: Four Hundred Years Of Excess, Horror, Evil And Ruin", New York, North Point Press
Eco, U. (2005), "Historia Piękna", Warszawa, Rebis
Filipiak, M. (2003), "Od Subkultury Do Kultury Alternatywnej", Lublin, UMCS
Gazda, G. (2003), "Gotycyzm i Groza W Kulturze", Łódź, Wydaw. Uniwersytetu Łódzkiego
Heather, P. (2006), "Upadek Cesarstwa Rzymskiego", Warszawa, Rebis
Hodkinson, P. (2002), Goth: Identity, Style And Subculture", Gordonsville, Berg Publishers
Koch, W. (1996), "Style W Architekturze", Warszawa, Bertelsmann
Krasiński, Z. (2004), "Powieści Gotyckie", Kraków, Universitas
Kubiak, A. (2005), "Jednak New Age", Warszawa, Jacek Santorski & Co
Toman, R. (2004), "Gotyk: Architektura, Rzeźba, Malarstwo", Kraków, Baran i Suszczyński
Weiss, W. a. (2005), Wielka Encykopedia Rocka", Warszawa, Iskry
[i] Lacrimosa - "Reissende Blicke" z płyty "Einsamkeit", Hall Of Sermon Records, 1992. Przełożył Tomasz BeksińskiZdjęcie - Castle Party 2006 by Xardas
Darxet : Jak to nie gra?;__; To jest prawdziwy gotyk ;__: obok Evanescence ,within temp...
Darxet : "Współczesne imprezy gotyckie zostają często prawie całkowicie...
Naqara : ten artykuł pomoże nie jednej osobie, która ma problem typu...kim jestem,...
