..." Dlaczego w Księdze Rodzaju są dwie wersje stworzenia? Czy ma to jakiś związek z Lilith, o której legendy żydowskie mówią, że była pierwszą kobietą i pierwszą żoną Adama? Kim właściwie była Lilith? Czy jest jakaś tajemnica w Biblii, że postać ta jest znana tylko wtajemniczonym? Czy prawdą jest, że powstanie Ewy z żebra nastąpiło później, że pierwsza para powstała równolegle?"...Chociaż ogólnie rzecz biorąc, z poglądem tym zgadzają się również pozostali bibliści, zajmują oni jednak odmienne stanowisko co do samych opisów. Głoszą mianowicie, że Księga Rodzaju rzeczywiście zawiera dwa odrębne opisy. Pierwszy (Rdz 1 . 1-2.4a) miał powstać w VI wieku p.n.e., natomiast drugi, mówiący o stworzeniu ludzi, ogrodzie Eden, upadku Adama i Ewy, oraz ich wygnaniu (Rdz 2. 4b-25) prawdopodobnie powstał około IX-VIII wieku przed Chrystusem.
O odrębności zaś tych dwóch tekstów ma przede wszystkim świadczyć połączenie obydwu wersji w jednym wierszu (Rdz 2.4). oraz użycie w nim po raz pierwszy imienia Jahwe, które aż dwadzieścia razy powtarzane jest tylko w tym drugim opisie (Rdz 2. 4b-3.24). W pierwszym tekście (rozdziale) występuje bowiem jedynie ogólne określenie "Bóg".
Jak widać, powyższe uzasadnienie ma mocne podstawy. Nie oznacza to, rzecz jasna, by rzecznicy odrębności omawianych tekstów kwestionowali wartość pierwszego opisu. Uważają bowiem, że oba mają równą wartość teologiczną (zawierają wiedzę o Bogu) i kosmologiczną (mówią o pochodzeniu i sensie zaistnienia świata). Dlatego też oba opisy bynajmniej się nie wykluczają. Przeciwnie, uzupełniają się, tworząc zwartą całość.
Przyjmuje się więc, że opisy te mogły być połączone już pod koniec VI stulecia, a najpóźniej w IV wieku przed Chrystusem, kiedy to miało dojść do ostatecznej relacji tekstu Pięcioksięgu. W związku z tym połączeniem obydwu opisów w jednym wierszu (Rdz 2.4) i wynikającymi stąd pewnymi trudnościami, warto przypomnieć, że podziału Biblii na rozdziały dokonał biskup kantyberyjski Stefan Langton (zmarł 1228 roku), natomiast podziału Nowego Testamentu na wiersze podjął się drukarz paryski Robert Estienne (1551 rok), zaś Starego Testamentu - rabin Mardocheusz Natan (1661 rok). Stąd też, chociaż podział ten w dużym stopniu może ułatwić studium Biblii, należy pamiętać, że nie w każdym miejscu jest on trafny.
Kolejna sprawa to próba łączenia Lilith z Księgą Rodzaju, a konkretnie - z pierwszą wzmianką o stworzeniu człowieka. twierdzi się, że skoro tekst mówi: " I stworzył Bóg człowieka()... Jako mężczyznę i niewiastę (Rdz 1.27), mówi on o ich równoczesnym stworzeniu, a Ewa powstała dopiero później, kiedy została ukształtowana z żebra mężczyzny. Oznaczać by to miało, że Adam musiał mieć już wcześniej inna żonę przed Ewą, którą właśnie mogła być Lilith. Czy jednak Biblia owi coś na jej temat?
Na tak postawione pytanie odpowiedź może być tylko jedna: tekst z Księgi Rodzaju nie daje ku temu absolutnie żadnych podstaw. Ani jednym słowem nie wspomina Lilith, ani też nie sugeruje, by taka postać w ogóle istniała. Również wszystkie inne sugestie, jakby przeciwniczka Ewy została całkowicie wykreślona z Biblii, nie znajdują żadnego racjonalnego uzasadnienia. Nie jest bowiem tak, że Biblia nie wspomina o Lilith. Co prawda czyni to tylko jeden raz, ale mimo to nie pozostawia żadnych wątpliwości, że wszelkie informacje na jej temat, pochodzące z legend i ludowych wierzeń, nie mają nic wspólnego ze stworzeniem przedstawionym w Księdze Izajasza.
Oto co mówi sam tekst o Lilith: "Zdziczałe psy spotkają się z hienami i kozły będą się przyzywać wzajemnie; co więcej, tam Lilith przycupnie i znajdzie sobie zacisze na spoczynek" (Iz 34.14, wg Biblii Tysiąclecia).
Jak widać, tekst ten nie precyzuje kim jest Lilith. Różne zaś przekłady Biblii w miejsce jej imienia wstawiają takie określenia jak na przykład "jędza" (Biblia Gdańska), "upiór nocny" (Biblia Polska-Warszawska), "kozłokształtny demon" (Pismo święte wg przekł Nowego Swiata). Z Biblii niewiele więc wiemy o tej dziwnej postaci, poza tym , że ma ona mieszkać wśród opuszczonych ruin Pustyni Edomskiej, gdzie towarzyszą jej pelikany, sowy, kruki, strusie, szakale, hieny i węże. (por. Iz 34. 9-15). Ponadto warto dodać, że wielu biblistów w ogóle ma wątpliwości, czy w powyższym tekście chodzi o demona nocy, czy też po prostu o sowę.
Jako demon żeński Lilith przedstawiona została dopiero w legendach, tradycji talmudycznej i folklorze żydowskim. Postać ta wywodzi się więc całkowicie z wcześniejszych wierzeń sumeryjsko-babilońsich. Legendy o Lilith są bowiem podobne do mezopotamskiego mitu, w którym demon zabijał dzieci. Wspomina o tym min. Talmud, który przedstawia Lilith jako demona żeńskiego o długich włosach, zagrażającego samotnie sypiającym mężczyznom, ciężarnym kobietom, jak również niemowlętom.
O tym zaś, że Lilith była pierwszą kobietą i jednocześnie żoną Adama, wspomina dopiero anonimowe dzieło, pochodzące z okresu od VIII do X wieku po Chrystusie, zatytułowane "Alfabet Ben Sira". opowiada ono m.in. o tym że Lilth była stworzona osobno, nie z żebra Adama, ale podobnie jak on (z prochu ziemi) i mniej więcej w tym samym czasie. Poza tym dzieło przedstawia ją jako kobietę samowolną i złośliwą, trudną we współżyciu. Dlatego też, kiedy Lilith odmówiła podporządkowania się Adamowi, ten w końcu miał ją odrzucić. Gdy uciekła z Raju, jej miejsce zajęła Ewa. Wkrótce jednak Lilith urodziła liczne demoniczne potomstwo ( w wersji Arabskiej - Dżiny) i od tego czasu pierwszą żona Adama i jej demoniczne pociechy stają się groźne zarówno dla rodzących kobiet, ja ich dzieci, które są przez nie porywane. Jedynym zabezpieczeniem i ochroną dla nich są amulety z wypisanymi imionami trzech aniołów - strażniczek: Senoji, Sansenoji i Semangelofa.
O jeszcze innych szczegółach związanych z Lilith dowiadujemy się z kabalistycznej księgi żydowskiej Zohar, pochodzącej z XI wieku. Według tej księgi, Lilith miała kusić Ewę i Adama, a po wygnaniu ich z raju usługiwać adamowi jako nałożnica. jej liczne potomstwo wywodzić się miało zarówno ze współżycia z Adamem, jak i ze współżycia z demonami. Legendy żydowskie wiele zatem mówią o demonicznym potomstwie Adama i Lilith, ale również o jego młodszym potomstwie ze związku Szatana z Ewą. Księga Zoharu podaje bowiem, że grzech Ewy nie polegał na samym nieposłuszeństwie opisanym w Biblii, ale na współżyciu zwiedzionej Ewy z Szatanem. Owocem zaś tego związku musiał być m.in Kain ( i jego potomstwo - synowie Złego). Warto dodać, że niektórzy jeszcze dziś wierzą, że drzewo poznania dobrego i złego symbolizowało bliższe poznanie czyli zbliżenie, do jakiego miało dojść między Szatanem i Ewą.
Wracając do Lilith, warto też przypomnieć, że przez długi czas zarówno wielu Zydów, jak i nie-Żydów, wierzyło, że martwe noworodki i poronienia są spowodowane przez tą demoniczną postać. Wierzono,że Lilith posiada moc deprawowania duszy niemowlęcia aż do ósmego dnia życia chłopca, czyli do obrzezania, natomiast w przypadku dziewczynek aż do dwudziestego dnia życia. W tym czasie bezpieczeństwo dzieciom mogły jedynie przynieść wspomniane wyżej amulety.
Ale to nie wszystko, bo wg legend arabskich Lilith ma być również partnerką (żoną) samego Samaela (Szatana) i matką złych duchów, spośrod których najbardziej znanym jest Asmodeusz. Wg zaś innych, późniejszych podań, Lilith miała być również związana ze sławnym Drakulą. Miała być jego córką, a nawet małżonką. Ponadto występuje w podaniach jako królowa wampirów.
Najczęściej jednak Lilith przedstawiano jako uosobienie pokusy, demona żeńskiego nawiedzającego samotnie śpiących mężczyzn. Wierzono, że przeróżne pokusy i pragnienia wielu samotnie sypiających, szczególnie mężczyzn, ostatecznie mogą doprowadzić do zwiedzenia, a nawet zdemonizowania. Jak bowiem głosi hebrajska tradycja, długotrwałe uleganie demonicznym pokusom czyni z człowieka istotę demoniczną.
Cokolwiek by nie powiedzieć o Lilith, jedno nie ulega wątpliwości: jest ona postacią, o której głownie mówi tradycja talmudyczna, żydowska księga Zohar, niektóre rękopisy z Qumran, legendy arabskie i inne podania. Wspomina o niej również Johann Wolfgang Goethe w "Fauście", a nawet współczesna powieściopisarka, Penelope Farmer "Ustami kobiety", ale o której niewiele mówi Biblia. Postać ta nie ma więc nic wspólnego z dziełem stworzenia z Księgi Rodzaju. Stąd też prawie wszystkie opowiadania o związku Lilith z Ewą są wyłącznie produktem żydowskiej wyobraźni ludowej oraz fantazji niektórych pisarzy. Biblia nie zawiera zatem żadnej tajemnicy Lilith. Przestrzega jednak aby aby do niej (czyli do tekstu biblijnego) nic nie dodawać i nic nie ujmować.
Bolesław Parma
evanescence : interesujące...
Gorg666 : Taa.Nie ma to jak religijna 'dyskryminacja' kobiet-Lilith się nie dała Adamowi...
Nuta : Taa.Nie ma to jak religijna 'dyskryminacja' kobiet-Lilith się nie dała Adamowi...
